Historia wsi
Psarskie – wieś sołecka położona w parku krajobrazowym należy administracyjnie do Miasta i Gminy Pniewy, w południowo- zachodniej części powiatu szamotulskiego, województwa wielkopolskiego. Wieś położona jest na terenie ukształtowanym przez cofający się lodowiec Skandynawski. Otoczona z dwóch stron lasami licznie zamieszkałymi przez zwierzynę płową, dziki , bobry, borsuki oraz dzikie ptactwo – czaple siwe, łabędzie, bażanty Na skraju lasu jest 40 hektarowe, miejscami bardzo głębokie jezioro.
Przez wieś przebiegają cieki wodne – największy z nich, to malowniczo wijąca rzeczka, która łączy się z dopływami Warty. Na terenie wsi są stawy hodowlane i liczne źródła. Znajdują się złoża torfu. Leży trasie dawnego żółtego szlaku turystycznego Ziemi Szamotulskiej, który kiedyś łączył Szamotuły z Ostrorogiem. Znaleziska archeologiczne z tego terenu świadczą, szlak przebiegał tędy od najdawniejszych czasów.
Historia wsi
Pierwsze wzmianki o właścicielach Psarskiego pochodzą z 1386 – 1399 lat i dotyczą piszących się z Psarskiego – Sędziwoja, asesora sądowego i stolnika z Poznania, Mieszka, Dzierżysława, Dobrogosta pieczętujący się okrągłą pieczęcią z herbem Nałęcz, Piotra, Wojciecha i Mikołaja Psarskiego. Potem ok. 1462 r Psarskie należy: do Zajączkowskich, następnie w pocz. XVI w. do Jankowskich i Jaktorowskich. W roku 1580 dziedzicem Psarskiego był Piotr Potulicki, a w XVII w. Żółtowscy. W XVIII / XIX. – Bnińscy, i Kalkszteinowie. Pod koniec XIX w Psarskie przejęła ordynacja Kwileckich z Kwilcza, właścicielem został Franciszek hr, Kwilecki. W Psarskiem wraz z Karminem, Koninkiem i Bielawami mieszkało wtedy 305 mieszkańców w 24 domach na 1797 ha powierzchni – w tym roli 1230ha , 242ha łąk i 223 ha lasu. Istniała wtedy gmina Psarskie, do której należały następujące wsie: Konin, Karmin, Poborowo, Białokosz, Pólko. Pracowała gorzelnia parowa i mleczarnia. Kościół w Psarskiem był kościołem parafialnym, do parafii mającej wtedy 1796 dusz, należeli mieszkańcy Białokosza, Bielaw, Dąbrowy, Gnuszyna, Grzywna, Karmina, Nojewa, Orliczka, Podborowa, Pólka i Zajączkowa. Do Psarskiego przylegały dwie wsie Holendry Duże i Holendry Małe zamieszkałe przez protestantów. Z czasem Kwileccy wydzierżawili ziemię w tej części swojego bardzo rozległego majątku. Gospodarujący na włościach Kwileckich dzierżawcy znaczyli się działalnością społeczną na rzecz wsi i kościoła – tak jak Zygmunt Głębocki, który był członkiem Rady w Pniewach, a jego córka Irena udzielała się w Czerwonym Krzyżu w Pniewach podczas I wojny światowej. W 1929 roku dzierżawcą był Ignacy Tadrzyński. Ogólny obszar majątku wynosił wtedy już tylko 525 ha – w tym ziemi ornej 420 ha. Tuż przed II wojną światową majątek kupił pan Roman Switalski, który był miłośnikiem sztuki. W neogotyckim pałacu znajdowała się bogata kolekcja malarstwa i przedmiotów artystycznych.
Podczas okupacji niemieckiej 1939-1945- kościół w Psarskiem został zamknięty. Niemcy, między 23 a 30 listopada 1939 roku zniszczyli prawie wszystkie krzyże i figury przydrożne w okolicy. W Psarskiem wysadzili figurę: św. Kazimierza – stojącą nieopodal kościoła, św. Jana Nepomucena, Figurę Męki Pańskiej oraz Krzyż – stojący przy drodze do Pniew. Jedyną czynną świątynią w tej okolicy w latach 1939-1945, był kościół w Otorowie. Wielu księży zostało aresztowanych , wywiezionych do obozów. Proboszcz z Psarskiego- ks. Stanisław Dolatowski – został przeniesiony do Otorowa i przez całą okupację, wraz z ks. Tadeuszem Zamysłowskim pełnili posługę kapłańską. Msze święte mogły być odprawiane tylko w niedziele i święta. Wierni z Psarskiego uczestniczyli w tych nabożeństwach mimo odległości oraz szykan i zastraszeń jakie ich często spotykały. Podczas mszy świętej Niemcy dokonywali sprawdzania dokumentów tożsamości, aresztując tych, którzy nie mieli ich przy sobie. Często wygarniali ludzi z kościoła i wywozili do pracy na rzecz Rzeszy. Ks. Stanisław Dolatowski wrócił do swojej parafii w Psarskiem, wkrótce ( 21 XII 1946 roku) zmarł. Kolejnym proboszczem został ks. Wacław Sztuba ( 1947- 1970). W tym czasie kościół został zelektryfikowany – przeprowadzono również remont kościoła i plebanii. W. 1953 Parafianie ufundowali witraże według projektu P. Piotrowskiego, ktorewykonala pracowna witrażowa z Szamotuł Józefa Elsnera. W1959 roku poświęcona została Drogę Krzyżową autorstwa Mariana Lecieja z Gdańska. W 1967 roku z okazji, zakończenia obchodów 1000- lecia Chrztu Polski, postawiono i poświęcono przydrożny Krzyż – na rozstaju dróg za wsią. Podobny Krzyż postawiono również w Nojewie. Obecny sołtys p. Eugeniusz Akacki i samorząd wsi, przy wsparciu finansowym samorządu gminnego, realizuje projekt przywrócenia figury Świętego Kazimierza na placu przy wjeździe do wsi od strony Zajączkowa. Inicjatywa ta może być zrealizowana dzięki istnieniu uratowanego i przechowanego od 1939 roku elementu figury – głowy świętego przez mieszkankę Psarskiego.
We wsi działa jednostka OSP, która powstała w 1920 roku. Dziś liczy ……..aktywnych członków , ludzi zawsze gotowych do pomocy i to zarówno w chwili pożaru jak i innych trudnych sytuacji. We wsi jest zakład produkcyjny tradycyjnych wyrobów masarskich.
Kościół i parafia Najważniejszym miejscem we wsi integrującym społeczność, był kiedyś Kościół,. W Psarskiem istniał już w XIV w. Początkowo była to parafia jednowsiowa, ale w 1411 roku, biskup poznański Wojciech Jastrzębiec przyłączył do parafii w Psarskiem inne wsie: Buszewo, Gnuszyn, Orle Małe, Białokosz. Akt ten potwierdzony został bullą papieską. W Psarskiem istniał wtedy najprawdopodobniej kościół drewniany. Murowany ufundowany został przez Zajączkowskich ok. 1462 roku, a konsekrowany w 1500 roku. Gotycki kościół w Psarskiem wraz z innymi świątyniami w okolicznych miejscowościach: w Dusznikach ( I poł. XVI w), Otorowie ( 1533) Bytyniu(1534), Wilczynie (I poł. XVI w) – tworzą ciekawą grupę późnogotyckich, halowych kościołów z polowy XVI wieku, jakie powstały w okolicy Szamotuł, w miejscach istniejących wcześniej drewnianych świątyń. Są to niewielkie, jednonawowe budowle, z niewyodrębnionym prezbiterium, zbudowane z cegły, na wysokich kamiennych fundamentach. Kościół Najświętszej Maryi Panny Wniebowziętej w Psarskim jak i inne kościoły tej jednolitej grupy stylistycznej, choć zaprojektowane ponad 500 lat temu- okazały się na tyle praktyczne i funkcjonalne na potrzeby małej społeczności, że mimo przeprowadzanych remontów i dobudowań zachowały pierwotną, późnogotycką zwartą bryłę architektoniczną. Kościół w Psarskiem określany jest jako najciekawszy z tej grupy ze względu na niespotykane dekoracje murów zewnętrznych, w postaci rombów utworzonych z glazurowanej cegły. Świetnie zachowana, jednolita stylistycznie bryła kościoła została umiejętnie rozbudowana w roku 1864 przez powiększenie i podwyższenie wieży na planie czworoboku, która wysunięta do przodu , pięknie dekorowana , zwieńczona hełmem ze sterczynami wraz z masywnymi oszkarpowaniami nadaje kościołowi charakterystyczny wygląd – budowli sakralnej z cechami budowli obronnych. Remonty architektury kościoła przeprowadzane były w latach 1462, 1628, 1784, 1840, 1952, 2009, 2011, 2014. Wnętrze natomiast zmieniono w XVIII wieku, opracowując jednolity program ikonograficzny wystroju w obowiązującej wówczas stylistyce. Poszczególne obiekty, jakie znalazły się wtedy w świątyni, przekazują w swojej warstwie treściowej dogmaty ustalone przez Sobór Trydencki. Jednocześnie jest to także nawiązanie do lokalnej historii kościół w Psarskiem, kiedy to kościół w latach 1557-1585 przekazany został przez właścicieli majątku i kolatorów kościoła się w ręce innowierców. Obraz w ołtarzu głównym podkreśla dogmat o Wniebowzięciu Najświętszej Maryi Panny. Rzeźby ojców kościoła – św. Ambrożego i św. Augustyna, wskazują konieczność walki z herezją w podobny sposób jak to obaj święci czynili. Przyścienny nagrobek Rafała Bnińskiego – alegoria dotycząca przemijania – to też wyraźny element nawiązujący do treści posoborowych. Wnętrze o takiej wymowie w warstwie treściowej zaprojektowano i wykonano ok. 1784 roku – w późnobarokowej stylistyce, która nie szczędziła na dekoracje i złocenia. Fundatorem i zleceniodawcą tego przedsięwzięcia był ówczesny właściciel wsi i kolator kościoła – Łukasz Bniński.
Do naszych czasów zachował się późnogotycki kościół o jednolitym stylistycznie barokowym wystroju wnętrza. Uporządkowane otoczenie kościoła i wspaniała iluminacja budynku wykonana w latach 2009- 2001, jako projekt finansowany ze środków Unii Europejskiej, zrealizowany przez ks. Mariusza Marciniaka i władze samorządowe Miasta i Gminy Pniewy sprawia, że kościół cieszy swoim widokiem mieszkańców, a jednocześnie budzi zainteresowanie turystów. O codzienne utrzymanie porządku dba społeczność wsi, która liczy dziś 200 osób. Obecny sołtys i samorząd wsi, przy wsparciu finansowym samorządu gminnego, realizują kolejny projekt – przywrócenie figury Świętego Kazimierza na placyku przy wjeździe do wsi, od strony Zajączkowa. Inicjatywa ta może być realizowana dzięki istnieniu uratowanej i przechowanej od 1939 roku elementu figury- przez mieszkankę Psarskiego
Wokół kościoła widoczne są jeszcze pozostałości parku dworskiego z bardzo okazałymi przykładami starych drzew. Dęby o obw. 320 i 484 cm, lipa o obwodzie 384 i 432 cm , jesion o obwodzie 330 m. Od kościoła istnieje stara brukowana droga, kiedyś prowadząca droga do Pniew – dziś jest to piękna Aleja Kasztanowców.
Kamień znajdujący się w otoczeniu kościoła jest pamiątką po obchodach 100 rocznicy strajku dzieci we Wrześni i przypomina postać księdza Jana Laskowskiego, który wspierał dzieci i rodziców podczas strajku szkolnego w 1902 roku, w zmaganiach z pruskim zaborcą. Ksiądz Jankowski urodził się w Psarskiem, jako dziecko nauczyciela tutejszej szkoły. Ojciec został usunięty przez władze Pruskie za nauczanie w języku polskim.
W obrębie XIX wiecznego muru łączącego dawniej teren dworski i przykościelny, jest neogotycki pałac, który powojenny mina skutek powojennych przebudowań stracił pierwotną stylistykę bryły i dwa obiekty zabudowań folwarcznych – obora i chlewnia z 1864 roku.
Niedaleko kościoła znajduje się odbudowana w roku 2013 XIX wieczna Stara Plebania, która jest obecnie siedzibą fundacji im. Stanisława i Wandy Niegolewskich.
Odpust 15 sierpnia Doroczną tradycją Parafii Najświętszej Marii Panny Wniebowziętej w Psarskiem jest odpust organizowany 15 sierpnia. Po uroczystej mszy świętej, połączonej ze świeceniem ziół, odbywa się festyn parafialny. Atrakcją tych festynów były kiedyś kiszone ogórki, z których wieś Psarskie słynęła.